معرفي جاذبه هاي طبيعي و تاريخي شهرستان پارس آباد مغان در استان اردبيل

اكبروطن خواه سادات[1]:

منطقه پارس آباد مغان جلگه نسيتاً وسيعي كه از آبرفت رود ارس و شعبات آن بوجود آمده است. اين منطقه در پهنه طبيعي و تاريخي خود دنيايي از زيبايي و تنوع را به گردشگران و طبيعت دوستان عرضه مي كند.جاذبه هاي اين منطقه هنوز براي بسياري از مردم كشورمان حتي بوميان استان گمنام و ناشناخته باقي مانده است. طبيعت منطقه قابليت هاي زيادي و قابل توجهي براي توسعه اكوتوريسم دارد و بديهي است كه اگر مسئوالان به آنها عنايت كنند مي توانند در چهار فصل مورد توجه گردشگران قرار گيرند. از اين رو براي آگاهي گردشگران از جاذبه هاي طبيعي و تاريخي اين منطقه برخي از اين جاذبه ها را معرفي مي كنيم:

ورثان يا اولتان قلعه سي (Varthan) :

     اولتان قلعه سي در 12 كيلومتري پارس آباد و در حاشيه رود مرزي ارس (آراز) واقع شده است. اولتان قالاسي محوطه اي است باستاني در ساحل جنوبي رود ارس كه در كمتر از پانصد متري غرب روستايي به نام اولتان واقع است. اين روستا در 12 كيلومتري جنوب غربي شهر پارس آباد، سر راه پارس آباد به اصلاندوز، در استان اردبيل قرار دارد. محوطه ي باستاني اولتان قالاسي به شماره 2654 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است. اهالي بومي اين محوطه را (بخش ارگ يا بارودار) با نام (( اولتان قالاسي)) يعني قلعه ي اولتان مي شناسند^. با توجه به آثار سطحي و بررسي عكس هاي هوايي و ماهواره اي بنطر مي رسد اين محوطه ي باستاني، شهري بوده كه همچون بسياري شهرهاي كهن ايران از بخش هاي مختلفي تشكيل مي شده است؛ ازجمله بخش محصور (شارستان يا ارگ) و بخش غير محصور ( بخش استقراري پيرامون شارستان كه احتمالاً بتوان از آن بعنوان ((ربض)) ياد كرد). اولتان قالاسي در مجموع و با احتساب ارگ (حدود 33 هكتار) و ربض احتمالاً بيش از 70 هكتار وسعت دارد (عليزاده، ك، 1386، ص18).

تپه نادري (اصلاندوز):

       تپه نادر كه از تپه هاي باستاني و تاريخي شهرستان پارس آباد و محل تاج گذاري نادرشاه افشار است (سايت ايرانگردي- گردشگري- ايران – تور). كه در بخش اصلاندوز واقع است. تپه نادری (نادرشاه) تپه عظيم نادر در جنوب غربی شهرک اصلاندوز در ملتقای رود ارس و دره رود قرار دارد بلندی اين تپه 30 متر و محيط اطراف آن حدود 1500 متر و طول آن 120 متر و عرض آن حدود 100 متر است ظاهرا اين محل در سده های متمادی واحد مسکونی بزرگی را تشکيل ميداده از هزاره اول پيش از ميلاد تا اواخر سده يازدهم هجری قمری مسکون بوده شايد قدمت آن تا هزاره سوم و چهارم قبل از ميلاد نيز برسد از اشيای مکشوفه در آن می توان از سفال خشت پخته دوران پارتی سفالهای منقوش دوره اسلامی تعداد زيادی سنگ اپسيدين به حالت تيغه و سنگ خام را نام برد تپه نادری از منظر تاريخی قابل توجه است در اين مکان بود که نادرشاه جهت خلع شاه طهماسب دوم صفوی انجمن بزرگی تشکيل داد و سران کشور و بزرگان را به دشت مغان فرا خواند که منجر به خلع طهاسب ميرزا و رسيدن وی به تخت سلطنت شد. اين تپه را مي توان به بهسازي و خارج كردن از محوطه نظامي به يكي از مهمترين جاذبه هاي تاريخي و طبيعي منطقه تبديل كرد و هر ساله علاقمندان بسياري را از اطراف و اكناف به خود جلب نمايد..                                                                                                                                                                                                                                                                       

گورستانهای قديمي

    در پهنه دشت مغان همه جا ، گورستان های وسيع و اغلب منسوب به هزاره اول ق . م  وجود دارد که بيشتر آن ها در معرض تجاوز و حفاری قاچاق قرار گرفته و می گيرد. در نزديکی اصلاندوز گورستان های قوش اوتران ، قلی بيگلو ، اخجی، گدائيلو، گل تپه و کرار واقع ، که مربوط به هزاره اول پيش از ميلاد است گورستانهای باستانی در دامنه کوهها و رودخانه ها که آفتابگير و رو به مشرق و طلوع آفتاب است انتخاب شده زيرا آفتاب و آب در مذهب ميترائيسم  جنبه تقدس دارد، گورستانهای مربوط به هزاره پيش از ميلاد قلی بيگلو و قوش اوتران و ساير گورستانهای مکشوفه و گورستانهای عهد ساسانی (اخجی) بدون استثنا دارای چنين مشخصاتی هستند. طرز تدفين بواسطه آهکی بودن خاک که باعث از بين رفتن و پوسيدگی استخوان می شود ، به طور کلی معلوم نشد اما قلعه استخوانهای کوچک کاسه سر و قلم پا نشان می دهد که جهت مردگان شرقی ، غربی و سر و صورت روبروی آفتاب قرار داشته است.                                                                                   سد (بند) ميل مغان (اصلاندوز)

       اين سد از نوع انحرافي  نيمه متحرك با بدنه بتني و خاکي مي باشد. کانال اصلي و بزرگ منطقه مغان از اين سد سرچشمه گرفته و پس از طي مسير32 کيلومتري، آب درياچه شهرک شهيد غفاري مغان  (شركت كشت و صنعت و دامپروري مغان) را تغذيه مي کند. تمام اراضي زيرکشت اين منطقه و قسمتي  از اراضي شهرستان بيله سوار از آب اين کانال آبياري مي شوند و ميزان حجم آب خروجي از سد ارس 96/3505 ميليون متر مكعب بوده و ميزان حجم آب سريز از سد مغان 32/2907 ميليون متر مكعب و حداكثر دبي تخليه سيلاب 2460 متر مكعب برثانيه است. در حال حاضر سد مخزني ارس و سد انحرافي ميل مغان بر روي رودخانه ارس در فاصله مشترك ايران و جمهوري آذربايجان وجود دارد كه بهره برداري از آنها در سال 1350 شروع شده است كه آب اين رود خانه بوسيله كانال هاي تعبيه شده در سد ميل مغان به مصرف آبياري اراضي كشاورزي رسيده و سبب رونق كشاورزي و اقتصادي منطقه شده است (وطن خواه سادات، 1388، ص19)

تالاب تپراق كندي:                                                                                                                                                                  

تالاب تپراق كندي (مغان) در زمستان پرندگان مهاجر به آن روي آورده و زيستگاه پرندگان و جانوران و گياهان نيز مي باشد و همچنين يك جاذبه طبيعي براي منطقه به حساب مي آيد. لذا شايسته است سازمان محيط زيست منطقه، اقدامات حفاظتي مناسب (پرندگان از قبيل قو، اردك و غير ....)  را انجام داده و بيش از پيش از اين گونه منحصر به فرد مراقبت نموده تا نسل آن در آينده از بين نرود.

شهرستان پارس آباد مغان داراي سوابق تارخي كهن است از آثار باستاني آن مي توان چند تا ازآن  (آثار تاريخي و طبيعي) فقط به ذكر آنها بسنده مي كنم، گورستان بران عليا، تپه گوزللي، قربان تپه سي، تپه غيبعلي (اسلام آباد قديم)، آق توره در روستاي تازه كند جديد، تاراتوره در روستاي تكله و پل خداآفرين و جاذبه طبيعي جنگل كنار رود ارس (روستا پيرايواتلو، دوست كندي) و جنگل گوشلو و جنگل كنار چهل پله شهرك و مراتع جلگه مغان و آلاچيق عشاير و صنايع دستي عشاير و روستاهاي نام برد.